Jumal Mihr(yazd) manihheismis ja tema seosed jumal Mithraga Iraani usundis

Authors

  • Jaan Lahe

Abstract

The God Mihr(yazd) in Manichaeism and its Links with the God Mithra in the Iranian Religion
In Manichaean literature, written in the Middle Persian, Parthian, and Sogdian languages and being discovered in Central Asia (then Chinese Turkestan) at the end of 19lh century and beginning of 20th century, a mythological figure called Mihryazd (“god Mihr” (=Mithra)”) is found. He is identified with two different figures from Manichaean mythology: in texts written in the Middle Persian language (including Man's work Sabuhragan) with “Living Spirit” (Latin spiritus vivens), while in texts written in Parthian and Sogdian with “The Third Messenger” (Latin tertius legatus). The article explores how the figure of Mihryazd influenced pre-Manichaean Iranian religious traditions and concludes that although Mihryazd is not borrowed from Zoroastrianism, being instead a new creation of Manichaeism, the creation of his figure has still been influenced by the figure of Mithra (Mihr in the Middle Persian language) in Zoroastrianism. From the latter he has taken over both the linkwith order in the universe as well as with the sun and light, military characteristics, and his role as a fighter against evil (demons). However, in Manichaeism, the different functions of the god Mithra have been divided between two different gods, following the language-region principle.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Andreas, Friedrich Carl, and Walter Bruno Henning. 1932. Mitteliranische Manichaica Aus Chinesisch-Turkestan. Vol. 1–3. Berlin: De Gruyter.

Asmussen, Jens Peter. 1969. ‘Manicheism’. In Historia Religionum: Handbook for the History of Religions. Leiden: E.J. Brill.

Asmussen, Jens Peter. 1975. Manichaean Literature. UNESCO Collection of Representative Works, Persian Series 22. New York: Delmar.

Böhlig, Alexander. 1977. ‘Christliche Wurzeln Im Manichäismus’. In Der Manichäismus, 225–46. Wege Der Forschung 168. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Böhlig, Alexander. 1981. ‘Der Manichäismus’. In Die Orientalischen Religionen Im Römerreich, by Maarten Jozef Vermaseren, 436–58. Leiden: Brill.

Böhlig, Alexander. 1989a. ‘Denkformen Hellenistischer Philosophie Im Manichäismus’. In Gnosis Und Synkretismus: Gesammelte Aufsätze Zur Spätantiken Religionsgeschichte, 2:551–85. Tübingen: J.C.B. Mohr (P. Siebeck).

Böhlig, Alexander. 1989b. ‘Zur Religionsgeschichtlichen Einordnung Des Manichäismus’. In Gnosis Und Synkretismus: Gesammelte Aufsätze Zur Spätantiken Religionsgeschichte, 2:468–72. Tübingen: J.C.B. Mohr (P. Siebeck).

Böhlig, Alexander. 1994a. ‘Der Manichäismus Und Das Christentum’. In Gnosis Und Manichäismus, 265–82. Berlin; New York: De Gruyter. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&scope=site&db=nlebk&db=nlabk&AN=629467.

Böhlig, Alexander. 1994b. ‘Zur Griechischen Hintergrund Der Manichäischen Nus-Metaphysik’. In Gnosis Und Manichäismus, 243–64. Berlin; New York: De Gruyter. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&scope=site&db=nlebk&db=nlabk&AN=629467.

Böhlig, Alexander. 1995. ‘Einleitung’. In Die Gnosis. Der Manichäismus. Vol. 3. Düsseldorf: Patmos.

Boyce, Mary. 1954. The Manichaean Hymn-Cycles in Parthian. London Oriental Series 3. Oxford: Oxford University Press.

Boyce, Mary. 1975. A Reader in Manichaean Middle-Persian and Parthian. Leiden: Brill.

Boyce, Mary. 1979. The Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. London, Boston and Henley: Routledge & Kegan Paul.

Colditz, Iris. 2005. ‘Zur Adaption Zoroastrischer Terminologie in Manis Šābuhragān’. In Languages of Iran: Past and Present: Iranian Studies in Memoriam David Neil MacKenzie. Wiesbaden: Harrassowitz.

Dumézil, Georges. 1988. Mitra-Varuna: An Essay on Two Indo-European Representations of Sovereignty. New York: Zone Books.

Frye, Nelson. 2015. ‘Mithra Iraani Ajaloos’. Translated by Jaan Lahe. Akadeemia, no. 11: 2010–22.

Gershevitch, Ilya, trans. 1967. The Avestan Hymn to Mithra: With an Introduction, Translation and Commentary by Ilya Gershevitch. Cambridge: Cambridge University Press.

Gershevitsch, Ilya. 1975. ‘Die Sonne Das Beste’. In Mithraic Studies: Proceedings of the First International Congress of Mithraic Studies, 1:68–89. Manchester: Manchester University Press.

Gnoli, Gherardo. 1979. ‘Sol Persice Mitra’. In Mysteria Mithrae, 725–40. Leiden: E.J. Brill.

Gonda, Jan. 1972. The Vedic God Mitra. Leiden: Brill.

Gumbrecht, Cordula. 2002. Acta Turfanica: Die Deutschen Turfan-Expeditionen Gesehen in Den Archiven von Urumchi Und Berlin. Berlin: De Gruyter.

Hämeen-Anttila, Jaakko. 2015. ‘Pärsia’. In Maailma Ajalugu, 61. Tallinn: Varrak.

Harmatta, János, ed. 1994. History of Civilizations of Central Asia, II. The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations: 700 B.C. to A.D. 250. Vol. 2. Paris: UNESCO Publishing.

Humbach, Helmut. 1975. ‘Mithras in the Kušana Period’. In Mithraic Studies. Proceedings of the First International Congress of Mithraic Studies, 135–41. Manchester: Manchester University Press.

Hutter, Manfred. 1996. ‘Die Bedeutung Des Syrischen Christentums Für Die Gnostische Religion Manis’. In Religionsgeschichte Syriens: Von Der Frühzeit Bis Zur Gegenwart, 261–72. Stuttgart; Berlin; Köln: Kohlhammer.

Hutter, Manfred. 2010. ‘Manichäismus’. In Reallexikon Für Antike Und Christentum, 24:8–10. Stuttgart: Anton Hiersemann.

Hutter, Manfred. 2015. ‘Manichaeism in Iran’. In The Wiley Blackwell Companion to Zoroastrianism. Chichester: Wiley Blackwell.

Klimkeit, Hans-Joachim. 1989. Hymnen Und Gebete Der Religion Des Lichts: Iranische Und Türkische Liturgische Texte Der Manichäer Zentralasiens. Opladen: Springer.

Klimkeit, Hans-Joachim. 2002. ‘Mani Ja Manilus’. Translated by Tiiu Hallap. Akadeemia, no. 4: 795–832.

Lahe, Jaan. 2006. ‘Sissejuhatus’. In Manilaste Laule. Uku Masingu Teoloogilised Tõlked 4. Tartu: Johannes Esto Ühing.

Lahe, Jaan. 2011. ‘Manilus Ja Kristlus’. Sulane, 2011.

Lahe, Jaan. 2012. Gnosis Und Judentum: Alttestamentliche Und Jüdische Motive in Der Gnostischen Literatur Und Das Ursprungsproblem Der Gnosis. Nag Hammadi and Manichaean Studies 75. Leiden; Boston: Brill.

Lahe, Jaan. 2015. ‘Mithra Ja Mithras: Küsimus Iraani Ja Väike-Aasia Mithra Kultuse Ning Rooma Mithrase Kultuse Vahelistest Seostest Ja Rooma Mithrase Kultuse Päritolust’. Usuteaduslik Ajakiri 68 (1): 22–151.

Le Coq, Albert von. 1926. ‘Auf Hellas Spuren in Ostturkistan’. In Berichte Und Abhandlungen Der II. Und III. Deutschen Turfan-Expedition. Leipzig: Hinrichs.

Litvinsky, B. A., ed. 1996. History of Civilizations of Central Asia, Volume III. The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750. Vol. 3. Paris: UNESCO Publishing.

Lommel, Herman, trans. 1927. Die Yäst’s Des Awesta. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Luttikhuizen, Gerard P. 1985. The Relevation of Elchasai. Tübingen: Mohr.

MacDonell, A. A. 1897. Vedic Mythology. Grundriss Der Indo-Arischen Philologie Und Altertumskunde 3. Strassburg: Karl F. Trübner.

MacDowall, David V. 1975. ‘The Role of Mithra among the Deities of the Kuṣāṇa Coinage’. In Mithraic Studies. Proceedings of the First International Congress of Mithraic Studies, 142–50. Manchester: Manchester University Press.

MacDowall, David W. 1978. ‘Mithra’s Planetary Setting in the Coinage of the Great Kushans’. In Études Mithriaques. Actes Du 2e Congrès International, Téhéran, Du 1er Au 8 Septembre 1975, 305–16. Acta Iranica 17. Téhéran; Leiden: Bibliothèque Pahlavi; E.J. Brill.

MacKenzie, D. N. 1979. ‘Mani’s “Šābuhragān” 1/2’. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 42; 43 (3): 500–534; 288–310.

Markschies, Christoph. 2001. Die Gnosis. Beck’sche Reihe 2173. München: C.H. Beck.

Masing, Uku, ed. 1987. ‘Vagajutt Ühest Abessiinia Naispühakust’. In Eesti Evangeelne Luterlik Kirik 1987. Tallinn: EELK Konsistoorium.

Merkelbach, Reinhold. 2005. Mithras: Ein Persisch-Römischer Mysterienkult. Wiesbaden: Beltz. Athenäum.

Müller, F. W. K. 1904. Handschriftenreste in Estrangeloschrift Aus Turfan I Und II. Berlin: Verlag der Königlichen Akademie der Wissenschaften.

Nyberg, H. S. 1966. Die Religionen Des Alten Iran. Osnabruck: Zeller.

Polotsky, Hans Jakob. 1977. ‘Manichäismus’. In Der Manichäismus, 104–7. Wege Der Forschung 168. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Puech, Henri-Charles. 1977. ‘Der Begriff Der Erlösung Im Manichäismus’. In Der Manichäismus. Wege Der Forschung 168. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Puhvel, Jaan. 1997. Võrdlev Mütoloogia. Eesti Mõttelugu 12. Tartu: Ilmamaa.

Römer, Cornelia, and Ludwig Koenen. 1987. Der Kölner Mani-Kodex. Über Das Werden Seines Leibes. Kritische Edition. Vol. 14. Papyrologia Colonensia. Opladen: R. Habelt.

Rudolph, Kurt. 2014. Gnoosis: Ühe Hilisantiikaegse Usundi Olemus Ja Ajalugu. Translated by Jaan Lahe, Jana Lahe, and Marju Lepajõe. Gigantum Humeris. Tallinn: Tallinna Ülikooli Kirjastus.

Sarre, Friedrich Paul Theodor, and Ernst Herzfeld. 1910. Iranische Felsreliefs; Aufnahmen Und Untersuchungen von Denkmälern Aus Alt- Und Mittelpersischer Zeit. Berlin: E. Wasmuth.

Schmitt, Rüdiger. 1978. ‘Die Theophoren Eigennamen Mit Altiranisch *Miθra*’. Études Mithraiques. Acta Iranica 17: 395–456.

Schmitt, Rüdiger. 1991. The Bisitun Inscriptions of Darius the Great: Old Persian Text. London: School of Oriental and African Studies.

Schmitt, Rüdiger. 2006. Das Iranische Personen-Namenbuch: Rückschau, Vorschau, Rundschau. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.

Shaked, Shaul. 1980. ‘Mihr the Judge’. Jerusalem Studies in Arabic and Islam 2: 1–30.

Stausberg, Michael. 2002. Die Religion Zarathushtras: Geschichte - Gegenwart - Rituale. Vol. 1. Stuttgart: Kohlhammer.

Stausberg, Michael. 2011. Zarathustra Und Seine Religion. München: Beck.

Sundermann, Werner. 1973. Mittelpersische Und Parthische Kosmogonische Und Parabeltexte Der Manichäer. Schriften Zur Geschichte Und Kultur Des Alten Orients, Berliner Turfantexte 4. Berlin: De Gruyter.

Sundermann, Werner. 1978. ‘Some More Remarks on Mithra in the Manichaean Pantheon’. Études Mithraiques. Acta Iranica 17.

Sundermann, Werner. 1979. ‘Namen von Göttern, Dämonen Und Menschen in Iranischen Versionen Des Manichäischen Mythos’. Altorientalische Forschungen 6: 5–133.

Sundermann, Werner. n.d.-a. ‘Manicheism II. The Manichean Pantheon’. Encyclopaedia Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/manicheism-ii-the-manichean-pantheon.

Sundermann, Werner. n.d.-b. ‘Turfan Expeditions’. Encyclopaedia Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/turfan-expeditions-2.

Tröger, Karl-Wolfgang. 2001. Die Gnosis: Heilslehre Und Ketzerglaube. Vol. 4953. Herder Spektrum. Freiburg: Herder.

Turcan, Robert. 1975. Mithras Platonicus. Études Préliminaires Aux Religions Orientales Dans l’Empire Romain 47. Leiden: E.J. Brill.

Widengren, Geo. 1965. Die Religionen Irans. Die Religion der Menschheit 14. Stuttgart: Kohlhammer.

Widengren, Geo. 1977. ‘Einleitung’. In Der Manichäismus, 9–32. Wege Der Forschung 168. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Yarshater, Ehsan, ed. 2007. The Cambridge History of Iran. The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Vol. 3 (2). Cambridge: Cambridge University Press.

Zaturpanskij, Choros. 1912. ‘Reisewege Und Ergebnisse Der Deutschen Turfanexpeditionen’. Orientalisches Archiv 3: 116–27.

Published

2016-06-01

How to Cite

Lahe, Jaan. 2016. “Jumal Mihr(yazd) Manihheismis Ja Tema Seosed Jumal Mithraga Iraani Usundis”. Usuteaduslik Ajakiri 70 (2):121-36. https://ojs.utlib.ee/index.php/UA/article/view/23785.

Issue

Section

Artiklid / Articles

Most read articles by the same author(s)

1 2 > >>